SOHA NEWS
Phóng viên đã có cuộc trao đổi với Đại sứ Nguyễn Quốc Cường, nguyên Thứ trưởng Bộ Ngoại giao về những thành tựu của đối ngoại Việt Nam cũng như cách thức ứng phó với các thách thức trong tình hình mới.
Ngành ngoại giao Việt Nam 2023 - điểm sáng đầy ấn tượng
Thưa Đại sứ, theo ông, đâu là thành tựu đối ngoại nổi bật của Việt Nam trong năm qua?
Năm 2023 là một năm Việt Nam gặt hái được nhiều thành tựu cả về đối nội và đối ngoại, và như lời Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã nhận xét tại Hội nghị Ngoại giao lần thứ 32 rằng ngành ngoại giao trong năm 2023 "đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng, có ý nghĩa lịch sử, trở thành một điểm sáng đầy ấn tượng trong toàn bộ những kết quả, thành tựu chung của đất nước".
Cá nhân tôi đánh giá thành tựu nổi bật và ấn tượng nhất của đối ngoại Việt Nam năm 2023 chính là việc củng cố, làm sâu sắc và nâng cấp quan hệ ngoại giao của Việt Nam với các nước láng giềng, các đối tác lớn, đặc biệt là với Trung Quốc và Mỹ.
Qua việc củng cố quan hệ Đối tác Chiến lược Toàn diện (ĐTCLTD) với Trung Quốc và nâng cấp quan hệ với Mỹ lên thành ĐTCLTD vì hòa bình, hợp tác và phát triển bền vững, lần đầu tiên, Việt Nam có quan hệ Đối tác Chiến lược (ĐTCL) và ĐTCLTD với cả 5 nước ủy viên thường trực Hội đồng Bảo an LHQ, cũng là lần đầu tiên Việt Nam có quan hệ ĐTCL và ĐTCLTD với 5 nền kinh tế lớn nhất trên thế giới là Mỹ, Trung Quốc, Nhật, Ấn Độ và Đức. Phải chăng đây cũng là một bước thực hiện ý nguyện của Bác Hồ kính yêu là đưa Việt Nam "sánh vai với các cường quốc năm châu".
Việc nâng cấp các mối quan hệ đó đang thực sự mở ra những cơ hội mới, có tính chất đột phá về chiến lược cho sự phát triển của đất nước trong giai đoạn phát triển mới theo đúng tinh thần Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ XIII là đưa Việt Nam thành một nước phát triển, có thu nhập cao theo định hướng XHCN vào năm 2045. Chính vì lẽ đó, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã đánh giá ngành ngoại giao đã "đi đầu trong việc huy động các nguồn lực bên ngoài, góp phần quan trọng thực hiện nhiệm vụ phát triển kinh tế-xã hội, chủ động, tích cực hội nhập quốc tế, không ngừng nâng cao vị thế và uy tín quốc tế của đất nước".
Bên cạnh thành tựu nổi bật nêu trên, chúng ta cũng triển khai một cách tích cực và toàn diện quan hệ của Việt Nam với các nước láng giềng và các đối tác quan trọng khác, cả ngoại giao song phương và ngoại giao đa phương, kết hợp ngoại giao chính trị với ngoại giao kinh tế, ngoại giao văn hoá, qua đó đã giữ vững và củng cố vững chắc thêm môi trường hòa bình, ổn định cho đất nước phát triển.
Năm 2023 cũng là thời điểm Việt Nam đón nhiều chuyến thăm cấp cao và cũng thực hiện nhiều chuyến thăm của lãnh đạo cấp cao tới các nước. Đại sứ có đánh giá gì về những chuyến thăm này?
Đúng là trong năm 2023, hoạt động ngoại giao cấp cao giữa Việt Nam và các nước đã diễn ra rất sôi nổi với 22 chuyến thăm của lãnh đạo cấp cao Việt Nam tới các nước và 28 chuyến thăm của lãnh đạo cấp cao các nước đến Việt Nam.
Thứ nhất, điều này khẳng định vị thế, tầm vóc của Việt Nam trên trường quốc tế ngày càng được củng cố. Không chỉ có vậy, nó cũng khẳng định tính đúng đắn của chính sách đối ngoại độc lập, tự chủ, đa dạng hoá, đa phương hóa của Đảng và Nhà nước ta.
Điều thú vị, như nhiều bạn bè quốc tế đã nhận xét, Việt Nam là nước duy nhất trên thế giới đón cả Tổng thống Mỹ Joe Biden và Chủ tịch nước CHND Trung Hoa Tập Cận Bình tới thăm và cả phía Mỹ và Trung Quốc đều đánh giá chuyến thăm Việt Nam là thành tựu đối ngoại nổi bật, quan trọng hàng đầu của họ trong năm 2023. Phát biểu tại diễn đàn Đại hội đồng Liên hợp quốc, Tổng thống Mỹ Joe Biden còn tự hào "khoe" với thế giới kết quả chuyến thăm Việt Nam với việc nâng cấp quan hệ hai nước lên thành đối tác chiến lược toàn diện.
Thứ hai, lãnh đạo các nước đều đánh giá cao thành tựu hơn 30 năm đổi mới của Việt Nam và bày tỏ mong muốn tăng cường hợp tác với Việt Nam trong những năm tới, ủng hộ và sẵn sàng hỗ trợ Việt Nam thực hiện mục tiêu phát triển của Việt Nam. Trung Quốc mong muốn tăng cường kết nối chiến lược phát triển, thúc đẩy kết nối trong khuôn khổ các sáng kiến Vành đai, Con đường, tăng cường hợp tác về năng lực sản xuất trên các lĩnh vực với Việt Nam.
Mỹ cam kết tăng cường hỗ trợ Việt Nam về sản xuất, phát triển hạ tầng vật chất và hạ tầng số chất lượng cao, hỗ trợ Việt Nam tham gia sâu rộng và bền vững vào các chuỗi cung ứng khu vực và toàn cầu, trong đó có chất bán dẫn.
Nhật Bản nhất trí tăng cường liên kết kinh tế, hỗ trợ Việt Nam xây dựng nền kinh tế độc lập, tự chủ, thực hiện công nghiệp hoá, hiện đại hóa với mục tiêu trở thành nước phát triển vào năm 2045; thúc đẩy các dự án kinh tế lớn với Việt Nam…
Đó là những ví dụ cụ thể về tính thiết thực và hết sức có ý nghĩa của các thỏa thuận cấp cao giữa Việt Nam và các nước qua các chuyến thăm cấp cao trong năm qua.
Thứ ba, Việt Nam hiện đã ở một "tâm thế" mới trong hợp tác với các nước. Sau 30 năm đổi mới, tiềm lực của Việt Nam, dù vẫn là một nước đang phát triển, đã ở thế rất khác trước. Trong quan hệ với các nước, Việt Nam không chỉ đơn thuần là nước nhận viện trợ, nước cần giúp đỡ, mà Việt Nam giờ đây đã có thể triển khai hợp tác bình đẳng, cùng có lợi, hợp tác cùng thắng (win-win) với các quốc gia trên thế giới.
Trung Quốc nhất trí "kiên trì bình đẳng, tôn trọng lẫn nhau, đi sâu hợp tác cùng có lợi, thúc đẩy hài hòa lợi ích giữa hai nước". Nhật bản khẳng định Việt Nam "đóng vai trò quan trọng trong nỗ lực đa dạng hóa và nâng cấp mạng lưới chuỗi cung ứng của Nhật bản thông qua công nghệ số và các lĩnh vực khác" và sẵn sàng cùng phát triển các dự án đồng sáng tạo, hướng tới tương lai với Việt Nam. Mỹ nhất trí "hợp tác toàn diện nhằm thúc đẩy đổi mới sáng tạo và tinh thần doanh nghiệp" với Việt Nam; ghi nhận tiềm năng to lớn của Việt Nam trở thành "quốc gia chủ chốt" trong ngành công nghiệp bán dẫn…
Thứ tư, Việt Nam luôn đặt sự hợp tác với các nước không chỉ bó hẹp trong khuôn khổ song phương mà luôn với tinh thần và trách nhiệm với khu vực và thế giới. Tuyên bố chung Việt Nam-Trung Quốc 2023, hai nước nhất trí xây dựng Cộng đồng chia sẻ tương lai Việt Nam-Trung Quốc có ý nghĩa chiến lược, nỗ lực vì hạnh phúc của nhân dân hai nước và vì "sự nghiệp hòa bình và tiến bộ của nhân loại". Tuyên bố chung Việt Nam- Hoa Kỳ nâng cấp quan hệ hai nước lên ĐTCLTD "vì hòa bình, hợp tác và thịnh vượng ở khu vực và trên thế giới". Các nước đều đánh giá cao các cam kết mạnh mẽ của Việt Nam sẵn sàng hợp tác tích cực và có trách nhiệm với cộng đồng quốc tế trong việc đối phó với các thách thức toàn cầu như ứng phó với biến đổi khí hậu, chuyển đổi xanh, bảo đảm an ninh lương thực hay chống phổ biến các vũ khí giết người hàng loạt… Đó là những điểm cộng quan trọng thúc đẩy các nước muốn tăng cường hợp tác và hỗ trợ Việt Nam hơn nữa trong những năm tới.
Từ những thỏa thuận cấp cao, để biến những kết quả đó thành hiện thực là cả một vấn đề, đòi hỏi cả nỗ lực và quyết tâm của cả 2 phía, không chỉ dừng ở tầm vĩ mô, các cấp lãnh đạo mà phải được cụ thể hóa ở các cấp các ngành, các địa phương, và đặc biệt là các doanh nghiệp 2 nước. Bởi suy cho cùng, các chuyến thăm cấp cao chỉ tạo ra môi trường và cơ hội để cho các cấp, các ngành, các doanh nghiệp tăng cường khả năng hợp tác với nhau trong môi trường thuận lợi. Người dân và doanh nghiệp vẫn là yếu tố quan trọng hàng đầu trong việc triển khai một cách có hiệu quả những cam kết, thỏa thuận giữa lãnh đạo cấp cao của Việt Nam và các nước.
Đại sứ Nguyễn Quốc Cường, nguyên Thứ trưởng Bộ Ngoại giao
Việt Nam làm bạn được với tất cả các bên
Trong những năm gần đây, thế giới chứng kiến nhiều cuộc xung đột. Trong bối cảnh này, ngành ngoại giao Việt Nam phải đối mặt với thách thức nào và ứng phó ra sao, thưa ông?
Đúng là hiện nay thế giới đang diễn ra nhiều cuộc xung đột ở các khu vực khác nhau. Cuộc chiến giữa Nga và Ukraine đã kéo dài 3 năm, xung đột Hamas - Israel đã được hơn 3 tháng và khủng hoảng có khả năng lan rộng cả khu vực Trung Đông.
Những cuộc chiến tranh, xung đột đó đang mang lại nhiều hệ luỵ, tạo ra nhiều rủi ro và thách thức cho cả thế giới. Ví dụ như xung đột ở Trung Đông làm tăng giá dầu mỏ, giá vận chuyển, logistic, giá bảo hiểm vận chuyển hàng hóa cũng tăng cao. Tiếp đó là khả năng các chuỗi cung ứng vốn chưa hoàn toàn hồi phục sau đại dịch Covid-19 lại tiếp tục bị đứt gãy… Quan hệ quốc tế giữa các quốc gia thêm bất ổn và bất định.
Việt Nam chúng ta cũng không đứng ngoài trước các khó khăn, thách thức và rủi ro đó. Tuy nhiên, nếu nhìn tổng thế, tôi vẫn cho rằng Việt Nam vẫn có nhiều thuận lợi.
Trước hết, đó là lập trường của Việt Nam đối với các cuộc chiến hay xung đột khu vực đó luôn xuất phát từ chính sách đối ngoại độc lập tự chủ, không theo bên này chống bên kia. Lập trường của Việt Nam phù hợp với nguyện vọng chung của nhân dân thế giới. Đó là hòa bình, hợp tác, phát triển; là giải quyết các xung đột bằng biện pháp hòa bình, trên cơ sở Hiến chương LHQ và luật pháp quốc tế. Đa số các nước hiểu biết và tán thành lập trường của Việt Nam. Vì thế, Việt Nam vẫn làm bạn được với tất cả các bên, đó chính là dựa vào mẫu số chung là hòa bình, hợp tác, phát triển, là luật pháp quốc tế.
Hai là thế và lực của Việt Nam ngày nay cũng đã khác trước nhiều. Với tiềm lực mới, chúng ta có cơ hội và khả năng để tạo đan xen lợi ích với các nước. Và mặc dù lập trường nhiều nước còn khác biệt về các cuộc chiến tranh và xung đột nêu trên, nhưng họ đều muốn tiếp tục tăng cường hơn nữa hợp tác nhiều mặt với Việt Nam. Thậm chí, Lãnh đạo Mỹ còn coi sự hợp tác mới với Việt Nam là một "hình mẫu" trong quan hệ quốc tế, khi hai bên có thể gác lại quá khứ và hận thù để trở thành đối tác chiến lược toàn diện của nhau vì lợi ích của cả hai nước, vì hòa bình và thịnh vượng của cả thế giới.
Năm 2023 là một năm sôi động về đối ngoại với nhiều dấu ấn nổi bật. Quan hệ đối ngoại trên bình diện song phương và đa phương tiếp tục được mở rộng và sâu sắc hơn, trong đó quan hệ với nhiều đối tác quan trọng đã được nâng lên tầm cao mới với những bước phát triển mới về chất, nổi bật là quan hệ với các nước lớn như: Trung Quốc, Mỹ, Nhật Bản và nhiều đối tác khác. Các hoạt động đối ngoại, nhất là đối ngoại cấp cao, diễn ra sôi động, rộng khắp các châu lục và tại nhiều diễn đàn, cơ chế đa phương quan trọng.
Trong năm qua, chúng ta đã tổ chức thành công 22 chuyến thăm của lãnh đạo chủ chốt tới các nước láng giềng, các đối tác quan trọng, bạn bè truyền thống và 28 chuyến thăm của lãnh đạo cấp cao các nước đến Việt Nam, trong đó, có những chuyến thăm có ý nghĩa lịch sử như chuyến thăm Việt Nam của Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Trung Quốc Tập Cận Bình và Tổng thống Mỹ Joe Biden...
Trên bình diện đa phương, Việt Nam đã có nhiều đóng góp hiệu quả và đảm nhiệm thành công vai trò chủ chốt tại các tổ chức, diễn đàn quốc tế, đặc biệt là Liên hợp quốc, ASEAN. Chủ động đưa ra nhiều ý tưởng sáng tạo ở hầu hết tổ chức, diễn đàn quốc tế quan trọng, nhất là ASEAN, ASEM, APEC, Liên hợp quốc, nhóm các nước G7, G20... Việt Nam trở thành mắt xích quan trọng trong nhiều liên kết kinh tế khu vực và toàn cầu.